Het verhaal achter de vondst

Samson in gevecht met de leeuw

Scherven zijn leuk om te vinden maar komen maar zelden bij mij in de vitrinekast terecht. Van een stuk land in Nijelamer komt echter een scherf die ik reken tot één van mijn mooiste oogvondsten. Het is een stuk steengoed uit het Duitse Siegburg uit de 16^e eeuw. Op de scherf is een mooie voorstelling bewaard gebleven van een man in gevecht met een leeuw.

  De scherf uit Nijelamer, te dateren tussen 1560 en 1596.

Siegburg ligt 10 kilometer noordoostelijk van Bonn aan een zijriviertje van de Rijn.

Deze plaats is dankzij de zeer geschikte grondstoffen in de omgeving al sinds de 13^e eeuw een belangrijk productiecentrum van steengoed. Bekende producten uit Siegburg en omgeving zijn bijvoorbeeld de Jacobakannetjes en de baardmankruiken.

Diverse voorbeelden van steengoed uit Siegburg aan het eind van de 16^e eeuw.

Op diverse plekken in de Stellingwerven zijn soms grote hoeveelheden vroege scherven van steengoed teruggevonden, waarvan het merendeel uit Siegburg komt.Onderzoek naar bijbelse en mythologische personen die met leeuwen hebben gevochten, leverde de volgende drie namen op: Hercules (Herakles), Samson (Simson) en David. De Siegburger steengoedwerkplaatsen bleken een voorkeur te hebben voor Samson. Enkele grote Duitse kunstenaars hadden Samson in gevecht met de leeuw afgebeeld, zoals Dürer, Lucas Cranach de Oude en Hans Sebald Beham. Gravures werden in vrij grote oplagen verspreid en hebben waarschijnlijk ook de ateliers in Siegburg bereikt. De overeenkomsten met het schilderij van Cranach de Oude zijn groot: kijk bijvoorbeeld maar naar de snor, baard en kleding van Samson, de staart van de leeuw, het been van Samson over de leeuw heen en de berg op de achtergrond.

Lucas Cranach de Oude, ca 1523: ‘Samson in gevecht met de leeuw.

Het ging in dit soort ateliers echt om massaproductie en er zullen heel veel kruiken gemaakt zijn met dezelfde afbeelding. De decoratie werd met een matrijs op een plaatje klei gedrukt welke vervolgens op de kruik geappliqueerd werd. Deze kruik had waarschijnlijk aan de andere kant een applique van Samson en Delilah. De kans dat dit andere stuk redelijk ongeschonden wordt teruggevonden is echter vrijwel nihil. Een belangrijke producent van dergelijke versierde kruiken in Siegburg was het atelier van de familie Knütgen. Rondom het atelier zijn bij archeologische opgravingen tal van matrijzen en misbaksels teruggevonden, maar een exacte matrijs voor dit stuk is mij niet bekend. Toch is dit stuk zeer waarschijnlijk hier geproduceerd. Aan het eind van de 16^e eeuw vertrok deze familie naar Westerwald, waarmee er een eind kwam aan de productie van dit herkenbare keramiek.